آیا بیانیه فرهنگستان علوم پزشکی به نفع بیماران است یا منعکس‌کننده منافع گروهی خاص؟
آنچه به عنوان یک پرسش کلیدی در اقدام این مرجع علمی درست در میان این هجم از مشکلات که در نهایت موجب شده بسیاری از بیماران از دسترسی به حتی داروهای معمولی خود نیز بازبمانند این است که آیا این بیانیه واقعاً منافع بیماران را در نظر گرفته است، یا منعکس‌کننده دیدگاه و منافع طیف خاصی از افراد و گروه‌هایی است که این بار فرهنگستان علوم پزشکی را به‌عنوان تریبونی برای ابراز نظرات خود انتخاب کرده‌اند؟
نظام دارویی ایران در سالهای اخیر با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم کرده است. کمبود بودجه، ضعف مدیریتی در صنایع دارویی دولتی، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی از جمله عواملی هستند که دسترسی بیماران به داروهای ضروری را با مشکل مواجه کرده‌اند. بسیاری از داروسازان و مدیران صنایع دارویی بر این باورند که بازگشت به سیاست‌های ژنریک، آن هم به‌صورت یک‌جانبه و بدون اصلاح زیرساخت‌ها، نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند، بلکه وضعیت را بحرانی‌تر خواهد کرد.
نقد نظام ژنریک: تجربه‌های گذشته و آزمون‌های تکراری
اگرچه نظام ژنریک در دهه‌های گذشته در زمان خود به‌عنوان یک راهکار اقتصادی برای کاهش هزینه‌های دارویی و افزایش دسترسی عمومی مطرح شد، اما اجرای ناقص و بدون پشتیبانی لازم از این سیاست، نتایج مطلوبی به همراه نداشت. کمااینکه تجربه این سال ها نشان داد عدم رقابت‌پذیری در میان صنایع می تواند منجر تضعیف تولیدکنندگان، کاهش کیفیت دارو و اعتماد عمومی بیماران به داروهای تولید داخل باشد.
سؤال دیگری که در این میان مطرح می‌شود، این است که آیا این بیانیه واقعاً نماینده دیدگاه علمی و ملی فرهنگستان علوم پزشکی است یا بیشتر منعکس‌کننده منافع گروه‌هایی خاص است که برای پیشبرد اهداف خود به این نهاد متوسل شده‌اند؟ آیا تمامی اعضای فرهنگستان با مفاد این بیانیه موافق بوده‌اند، یا تنها طیف محدودی از افراد توانسته‌اند این دیدگاه را به‌عنوان موضع رسمی فرهنگستان مطرح کنند؟
بیماران؛ بازیگران فراموش‌شده در سیاست‌گذاری دارویی
آنچه در این میان بیش از همه اهمیت دارد، منافع بیماران است. سیاست‌های دارویی باید به‌طور مستقیم بر تسهیل دسترسی بیماران به داروهای باکیفیت و قیمت مناسب متمرکز باشند. اما به‌نظر می‌رسد در تدوین و صدور این بیانیه، نیازها و مشکلات واقعی بیماران به حاشیه رانده شده است. بحران‌های جاری در صنعت دارویی کشور، از جمله کمبود و در دسترس نبودن دارو، بالا و پایین های کیفیت متغیر دارو و بالاخره احساس عدم امنیت بیماران نشان می‌دهد که بازگشت به سیاست‌های ژنریک بدون رفع مشکلات زیرساختی، تنها بار سنگین‌تری را بر دوش بیماران خواهد گذاشت.
می توان به حرز قاطع مدعی بود که پیشنهاد فرهنگستان علوم پزشکی کشورنه‌تنها به نفع بیماران نیست، بلکه ممکن است بحران‌ها را تشدید کند. تاکید این مرجع علمی کشور بر بازگشت به سیاست های شکست خورده طی سالهای اخیر که حداقل بسیاری از شرکت های داروسازی و پخش های دولتی را زمین گیر کرده است آیا با بررسی و تحقیق های درست صورت گرفته است یا تنها در حد نظریه ای بیش نیست.
صنایع دولتی، که زمانی ستون فقرات تولید دارو در کشور بودند، اکنون با مشکلاتی نظیر بدهی‌های انباشته، ناتوانی در تأمین مواد اولیه و عدم نوآوری، تحریم‌ها و ...مواجه‌اند. این شرایط نشان می‌دهد که پیشبرد سیاست‌های ژنریک بدون اصلاح این زیرساخت‌ها، تنها به فروپاشی کامل این صنایع منجر خواهد شد. در مقابل، تقویت صنایع خصوصی و ایجاد شرایط رقابتی سالم می‌تواند هم کیفیت داروها را ارتقاء دهد و هم دسترسی بیماران را بهبود بخشد.
درس‌هایی از اجرای نظام ژنریک صرف برای این روزها
بازگشت به سیاست‌های ژنریک بدون در نظر گرفتن تجربیات گذشته، تنها به معنای تکرار اشتباهات و آزمون‌های شکست‌خورده است. سیاست‌گذاران و نهادهای علمی باید از خود بپرسند که آیا این مسیر واقعاً به نفع بیماران خواهد بود، یا تنها بحران‌های کنونی را عمیق‌تر خواهد کرد. به جای بازگشت به سیاست‌هایی که زمانی شکست خورده‌اند، بهتر است به دنبال راهکارهایی باشیم که بتوانند اعتماد مردم به نظام دارویی کشور را تقویت کنند و از فروپاشی صنایع دارویی جلوگیری کنند.
اعتماد مردم به برندهای ژنریک در داروهای پیشرفته و بحران‌های جاری در داروسازی‌های دولتی، نشان می‌دهد که سیاست‌های دارویی کشور نیازمند بازنگری جدی است. تکرار مسیرهای گذشته، بدون در نظر گرفتن مشکلات واقعی، تنها به افزایش نارضایتی بیماران و تشدید بحران در صنعت دارویی منجر خواهد شد. سیاست‌گذاری‌های آینده باید بر تقویت رقابت، حمایت از تولیدات با کیفیت و توجه به نیازهای بیماران متمرکز شود، نه تکرار آزمون‌هایی که نتایج آن‌ها از پیش روشن است.