صادرات دانش‌بنیان‌ها در دست 7 پارک علم و فناوری

فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: اردیبهشت‌ماه 1401 بود که معاونت فناوری وزارت علوم، گزارشی با عنوان عملکرد پارک‌های علم و فناوری در سال 1400 منتشر کرد و در «فرهیختگان» نیز به بررسی آمار آن پرداختیم. این گزارش شد آخرین گزارشی که از عملکرد پارک‌های علم و فناوری آن هم نه به‌صورت کامل و جامع، بلکه به‌صورت مختصر منتشر شد و با گذشت حدود یک سال و هشت‌ماه، همچنان گزارش پارک‌ها در سال 1401 منتشر نشده و کمتر از چهار ماه دیگر باید گزارش سال 1402 پارک‌ها نیز ارائه شود. از سمت دیگر هم قرار بود سامانه‌ای با نام پنفاد راه‌اندازی شود که پایش آنلاینی از پارک‌های علم و فناوری صورت گیرد، در‌حالی‌که همچنان خبری از این سامانه نیست. در صفحه امروز به بررسی گزارش عملکرد مرکز پژوهش‌های مجلس درباره پارک‌های علم و فناوری پرداخته‌ایم که سعی کرده در این گزارش علاوه بر بررسی عملکرد پارک‌ها ، شاخص‌های جدیدی را برای ارزیابی آنها نیز پیشنهاد دهد.

بیش از 73 هزار نفر در پارک‌های علم و فناوری مشغول هستند
نظام نوآوری در مراحل مختلف خود، از تحقیق و توسعه تا تجاری‌سازی و تبدیل ایده‌ها و فناوری‌ها به محصولات، کنشگران مختلفی دارد. پارک‌های علم و فناوری در آن دسته از کنشگران قرار می‌گیرند که در نظام نوآوری‌ نقش نهادی میانجی و واسط را دارند. اما وزارت علوم در ارزیابی پارک‌های علم و فناوری شاخص‌های موردی و یکسانی را در هر سال استفاده می‌کند که شامل تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان، واحدهای فناوری مستقر در پارک، میزان اشتغال، درآمد کل و صادرات می‌شود. اما به‌نظر می‌رسد با نگاه به اینکه پارک‌های علم و فناوری، کارکرد‌ها و ماهیت‌های‌ متفاوتی دارند، تنها به کمک شاخص‌های یک بعدی نمی‌توان اثربخشی فعالیت‌شان را مشخص کرد. در نتیجه مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی سعی کرده با شاخص‌های جدیدی، عملکرد پارک‌ها را بسنجد. اگر بخواهیم نگاهی به عملکرد پارک‌های علم و فناوری در سال 1400 بیندازیم، تعداد شاغلان بیش از 73 هزار نفر و مجموع درآمد کل پارک‌ها در این سال 23 همت است. اما وزارت علوم در گزارش عملکرد و داده‌ها، تفکیکی بین فروش محصولات با فناوری‌های برتر یا متوسط و پایین قائل نشده است. بیشترین درآمد پارک‌های علم و فناوری برای پارک پردیس 20 همت است، اما در گزارش وزارت علوم این درآمد، 427 میلیارد تومان است. در رتبه بعدی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با 5.5 همت قرار دارد. پارک‌های علم و فناوری استان سمنان، البرز، آذربایجان‌شرقی، دانشگاه تهران و فارس درآمدی معادل یک همت به بالا دارند. از سمت دیگر مجموع درآمد حاصل شده از صادرات پارک‌های علم و فناوری در سال 1400 نیز 123 میلیون دلار است که حدود 90 درصد آن متعلق به پارک‌های علم و فناوری با درآمد بالای یک درصد است.
به‌صورت کلی تحلیل عملکرد پارک‌های علم و فناوری منتخب نشان می‌دهد پارک‌هایی مثل شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، البرز، سمنان و یا پارک علم و فناوری فارس، با بهره‌وری صادراتی بالاتر از 2 هزار و 500 دلار/ نفر (‌معادل 100 میلیون تومان/ نفر) در شاخص متوسط دانش فنی و فناوری تجاری‌سازی شده نسبتا موفق عمل کرده‌اند. این به این معنا است که کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات و خدمات در بازار صادراتی به توسعه دانش فنی‌ و فناوری وابسته است. پارک‌های علم و فناوری دانشگاه تهران و آذربایجان‌شرقی، حداقل 30 درصد شرکت‌های مستقر، دارای یک دانش فنی و توسعه‌یافته هستند، اما این پارک‌ها بهره‌وری‌ صادراتی ندارند. پارک علم و فناوری پردیس از نظر دانش فنی تجاری‌شده و در بهره‌وری صادراتی در رتبه‌هایی پایین‌تر از سایرین قرار دارد.

ادامه مطلب را اینجا ^[2]بخوانید.