پیشرفت فضایی کشور با شتاب بیشتر

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما،^[1] برنامه گفتگوی ویژه خبری با موضوع بازتاب موفقیت آمیز پرتاب ماهواره ثریا در رسانه‌ها و مراکز علمی میزبان سردار علی جعفرآبادی؛ فرمانده فضایی نیروی هوا-فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و آقای علی فقیهی نیا؛ کارشناس صنعت هوا- فضا بود. 

آقای محمدقاسم کیایی؛ مجری: پرتاب موفقیت آمیز ماهواره ثریا با ماهواره بر قائم ۱۰۰ بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی داشت، به نحوی که برخی رسانه‌ها این دستاورد بزرگ را در کشور خودمان با عنوان نقطه عطف و یک شاهکار عنوان کردند. در گفتگوی ویژه خبری امشب بررسی خواهیم کرد این بازتاب‌های مختلف که در حوزه پرتاب ماهواره ثریا با استفاده از ماهواره بر قائم ۱۰۰ که نسل جدید آن انجام شد و به مدار ۷۵۰ کیلومتر توانست ماهواره بر ثریا را برساند می‌پردازیم؛ و ویژگی‌هایی که ماهواره بر قائم ۱۰۰ دارد و چه مزایا و اهمیتی دارد استفاده از این نسل جدید ماهواره بر، که استفاده شد و با موفقیت توانست ماهواره را در مدار ۷۵۰ کیلومتری قرار دهد.  

سؤال: سردار جعفرآبادی در مورد پرتاب؛ پرتاب واقعاً خیلی هیجان انگیز بود، توانستیم برای اولین بار ماهواره را در فاصله ۷۵۰ کیلومتری قرار دهیم و به خاطر ماهواره بری بود که کاملاً بومی سازی شده بود، نسل جدید قائم ۱۰۰، در خصوص اهمیت این پرتاب توضیح می‌فرمایید؟
سردار علی جعفرآبادی؛ فرمانده فضایی نیروی هوا-فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: از دیدگاه عمومی شاید این پرتاب به نظر برسد که مثل پرتاب‌های دیگر مثلاً جذابیت عمومی داشته باشد، ولی از نظر بنده این پرتاب یک برگ زرینی در تاریخ فضایی ایران و یک نقطه عطف محسوب می‌شود. نقطه عطف به معنای این است که ما در این نقطه؛ یک گلوگاهی را برطرف کردیم و بعد از این منحنی پیشرفت فضایی کشور با شیب و شتاب بیشتری حرکت می‌کند. حالا آن نقطه گلوگاهی چه بوده؟ این بوده که دانشمندان ما سالیان سال با این چالش برخورد کرده بودند که چطور می‌شود موتور سوخت بزرگ و با قطر بالا درست کرد که اولاً از الیاف کامپوزیتی خیلی سبک باشد، بعد خیلی مقاوم باشد و بتواند فشار‌های ۱۰۰ اتمسفر و درجه حرارت سه هزار درجه را تحمل کند. ته آن نازلی که آتش عقب از آن خارج می‌شود باید متحرک باشد و باید قطعات متحرک بتوانند این تنش‌ها را تحمل کنند، این چالشی بود که پیش روی متخصصان موتور‌های سوخت جامد بود. این پروژه در قالب موتور رافع تعریف شد و دو سال پیش شما شاهد بودید که تست استاتیک آن انجام شد روی زمین، سال گذشته اولین تست پروازی آن انجام شد ولی فضایی نبود، این تست پرتابی که ما داشتیم؛ اولین پرتاب فضایی این موتور قدرتمند سوخت جامد بود که بحمدلله دیدید با چه زیبایی انجام شد و ماهواره را در مدار گذاشت. الآن ما یک ماهواره بر سوخت جامد داریم که هر سه مرحله اش؛ از موتور‌های سوخت جامد بهره می‌برد و ما دارای هریتیج فضایی هستیم در این ماهواره بر، چون توانستیم ماهواره در فضا بگذاریم. اهمیت دوم آن این است که من در فضای مجازی هم دیدم خیلی‌ها سؤال می‌کنند که این ارتفاع مداری است که...   

سؤال: این سؤال پیش آمده؛ الآن مثلاً قبلاً در ۵۰۰ کیلومتر ماهواره خودمان را قرار دادیم، الآن رفتیم مدار ۷۵۰ کیلومتر، تفسیر این حرکت از ۵۰۰ به ۷۵۰ کیلومتر را می‌شود توضیح بفرمایید؟
سردار جعفرآبادی: بله در فضای مجازی هم عرض کردم خیلی سؤال شده بود. ماهواره‌های سنجش از دور که عکسبرداری می‌کنند هر چه به سطح زمین نزدیک باشند عکس بهتری می‌گیرند ولی از یک ارتفاعی می‌آیند پایین، طول عمر مداری آنها کم می‌شود، مثلاً در شش ماه تا یک سال سقوط می‌کنند. یک ارتفاع بهینه و مصالحه‌ای وجود دارد که بین ۴۵۰ تا ۵۵۰ کیلومتر است. اگر شما ملاحظه بفرمایید ماهواره‌های نور ۲، نور ۳ و خیام که عسکبرداری هستند همه در این بازه هستند. اما داستان برای ماهواره مخابراتی یک چیز دیگر است باید ارتفاع برود بالاتر؛ چون ماهواره وقتی از بالای سر ما گذر می‌کند اگر در ارتفاع بالاتری باشد مدت زمان بیشتری ما می‌بینیم و می‌توانیم این ارتباط را برقرار کنیم. این کلاس از این ماهواره‌ها معمولاً بین ۷۰۰ تا هزار و ۵۰۰ کیلومتر ارتفاع دارند. مثلاً ماهواره‌های سری مخابراتی ایریدیوم در ارتفاع ۷۰۰ کیلومتری هستند. ماهواره‌های گلوبال استار که از این جنس ماهواره‌های مخابراتی هستند در هزار و ۴۰۰ کیلومتری هستند. اما این ۷۵۰ از کجا درآمده است؟ سازمان فضایی در حال طراحی یک منظومه مخابراتی باند باریک به نام منظومه شهید سلیمانی است. طراحان با این مواجه بودند که چه ارتفاعی را در نظر بگیرند، شبیه سازی کردند و به ارتفاع ۷۵۰ کیلومتر رسیدند، ولی سؤال این بود که اصلاً ما پرتابگری نداریم ۷۵۰ کیلومتر، چطور این شبکه باید کار کند. سرطراح ماهواره بر در آن جلسه بوده و قول می‌دهد این کار را انجام دهد برای این که با خیال راحت دوستان بتوانند این منظومه را طراحی کنند. این پرتابی که انجام شد؛ این ۷۵۰ از منظومه شهید سلیمانی درآمده بود و الحمدلله موفق انجام شد و این منظومه می‌تواند برای ۷۵۰ کیلومتر طراحی شود. اهمیت دیگر و آخری که این پرتاب داشت؛ اولین همکاری دولت و سپاه بود که خیلی برای ما حساس بود که در قدم اول بتوانیم روسفید باشیم، الحمدلله پرتاب خیلی خوبی بود، ماهواره سالم در مدار قرار گرفت و ان شاء الله بعد از این توفیق این را خواهیم داشت که برای خود سازمان فضایی و دولت پرتاب‌های متعددی انجام دهیم حتی اگر دولت بتواند با کشور‌های دوست، همسایه که ماهواره‌های دانشگاهی، ماهواره‌های زیر ۱۰۰ کیلو دارند، اگر بتواند ارتباطی برقرار کند الآن سپاه آمادگی دارد که ماهواره‌های کشور‌های دیگر را هم پرتاب کند.

سؤال: و این دانش فنی؛ صفر تا ۱۰۰ بومی خودمان است، همان طور که توضیح دادی از موتور‌های رافع شروع شده و الآن رسیدیم به این نقطه.
سردار جعفرآبادی: بله دانش که ۱۰۰ درصد بومی است. اصلاً در موتور‌های سوخت جامد هیچ کشوری به ایران نه دانشی می‌دهد، نه صنعت و نه اطلاعاتی می‌دهد. الحمدلله یک تجربه خیلی خوبی وجود داشته در کشور، ما بر شانه‌های بچه‌هایی ایستادیم که قبلاً کار‌های تحقیقات موتور‌های سوخت جامد در حوزه دفاعی را انجام دادند و این یک زیرساخت خیلی خوبی در کشور بوده، ولی پروژه‌ها و موتور‌های فضایی تعریف خاص خود را داشتند که به این محصول هم الحمدلله رسیدیم.

سؤال: آقای فقیهی نیا، در خصوص موتور‌های سوخت جامد سردار صحبت کردند و این که ماهواره بر قائم ۱۰۰ از موتور‌های سوخت جامد بهره برده بود؛ سه موتور سوخت جامد بود اگر اشتباه نکنم. در خصوص این موتور‌های سوخت جامد؛ ویژگی‌هایی که دارند توضیح می‌فرمایید؟
علی فقیهی نیا؛ کارشناس صنعت هوا- فضایی: در موضوع پرتاب ماهواره، مدیریت زمان یک پارامتر بسیار مهمی است و این که به موقع و در زمان درست ماهواره در مدار تزریق شود، یکی از الزاماتی است که باید آن موشک ماهواره بر، آن را رعایت کند و بتواند ماهواره  را به موقع در مدار قرار دهد. موتور‌های سوخت جامد نسبت به سوخت مایع به دلیل این که اطمینان بالاتری دارند در راه اندازی خیلی سریع و آسانی دارند و اطمینان بیشتری وجود دارد، ما سعی کردیم، کشور سعی کرد و سازمان هوا-فضای سپاه سعی کرد به سمت موتور‌های سوخت جامد برود که بتواند مأموریت ماهواره‌ها را به درستی انجام دهد. یکی از ویژگی‌های مهم موتور‌های سوخت جامد؛ یکی همین راه اندازی سریع، این که تجهیزات و زیرساخت‌های ساده و ارزانی نیاز دارد نسبت به سوخت مایع و قابلیت حمل و نقل خیلی بالاتری نسبت به سوخت مایع دارد و این که ما می‌توانیم موتور‌های سوخت جامد را در نقاط مختلف کشور به خاطر همین قابلیت حمل و نقلی که وجود دارد، الآن مستقر کنیم و پرتاب اتفاق بیفتد و همین طور که سردار فرمودند برای رسیدن به مأموریت‌های منظومه‌ای از ماهواره ها، این امکان را در اختیار ما قرار می‌دهد که بتوانیم همزمان چند ماهواره از نقاط مختلف کشور شلیک کنیم. بحث قابلیت اطمینان را مطرح کردم، کلاً در صنعت هوا- فضا، موضوع قابلیت اطمینان خیلی موضوع مهمی است به خاطر هزینه‌های بالا و هنگفتی که وجود دارد خصوصاً در پرتاب یک ماهواره و این ایجاب می‌کند که یک مأموریت شلیک ماهواره تا آن جایی که ممکن است با اطمینان کافی اتفاق بیفتد.

سؤال: می‌توانیم بگوییم یا صد است یا صفر؟
فقیهی نیا: دقیقاً، شکست خیلی کمتر اتفاق بیفتد. در حقیقت الآن تلاشی که در هوا-فضای سپاه و وزارت دفاع انجام دادند، تمام تلاش بر این بود که این قابلیت اعتماد از قبل خیلی بیشتر و بیشتر شود و موشک‌های سوخت جامد پرتابگر وارد مرحله عملیاتی- تجاری شوند، یعنی از آن حالت توسعه بیرون بیایند و عملیاتی شوند. یعنی آن قدر به آنها اطمینان پیدا کنیم که بتوانیم با خیال راحت ماهواره را در مدار تزریق کنیم که الحمدلله این اتفاق تا حد بسیار خوبی در این پرتاب اخیر اتفاق افتاد و خصوصاً در این دو سال اخیر، چند ماهواره پرتاب شد و ما تعداد خیلی شکست کمتری نسبت به سال‌های قبل داشتیم.

سردار جعفرآبادی: من تکمیل کنم بحث آقای دکتر را که سوخت مایع هم این طور نیست، مزایای خاص خود را دارد و خوشبختانه در کشور سوخت مایع هم به صورت موازی کار می‌شود از سوی برادران عزیز در وزارت دفاع و ان شاء الله در آینده ما خبر‌های خوبی هم راجع به پرتاب‌های سوخت مایع خواهیم شنید و این توانمندی سوخت مایع وزارت دفاع و توانمندی سوخت جامدی که در سپاه پاسداران وجود دارد، ان شاء الله دو بازوی قدرتمندی می‌شوند که ما در آینده ماهواره‌های خیلی زیادی را به فضا پرتاب کنیم و من فکر می‌کنم در آینده، در گذشته این بود که می‌گفتند ماهواره‌ها روی زمین مانده، پرتابی وجود ندارد. فکر می‌کنم در دو تا سه سال آینده ما آماده پذیرش پرتاب خواهیم بود و ماهواره کم خواهیم داشت. در این خصوص ولی این که گرایش به سمت سوخت جامد است، یک آماری از دنیا به شما بدهم؛ چینی‌ها سوخت مایع خیلی سابقه طولانی دارند ولی در ۷ تا ۱۰ سال اخیر دوباره برگشتند به سمت در واقع به موازات پرتابگر‌های سوخت جامد و چندین شرکت موازی این کار را شروع کردند و این خاصیت چینی هاست که چندین شرکت ورود می‌کنند و ما می‌بینیم که پرتاب‌های متعدد شرکت‌های سوخت جامد موفق انجام دادند. هندی‌ها که خیلی در حوزه سوخت مایع تحسین برانگیز کار  کردند در ۵۰ تا ۶۰ سال اخیر، آنها هم به این نتیجه رسیدند، یعنی به موازات آن وارد پرتابگر‌های سوخت جامد شدند منتها هنوز به پرتاب موفقی نرسیدند ولی دنبال آن هستند.

سؤال: در خصوص سوخت جامد و داشتن فناوری سوخت جامد، الآن چند کشور هستند که این دانش را دارند؟
سردار جعفرآبادی: تقریباً پنج کشور در دنیا و ما پنجمین کشور هستیم که فناوری پرتاب سوخت جامد داریم، اگر آن نازل متحرک را حساب کنیم که یک فناوری به روز و لبه فناوری دنیاست، ما چهارمین کشور هستیم، یعنی کلاً چهار کشور در این حوزه کار کردند.

سؤال: ممکن است بگویید چه کشور‌هایی هستند؟
سردار جعفرآبادی: بله، کشور آمریکا، بعد چین، روسیه هم انجام داده و ما چهارمین کشور هستیم.

سؤال: پس ما جزو چهار کشوری هستیم که با آن نازل‌های متحرک سوخت جامدش را می‌توانیم پرتاب کنیم. در خصوص سوخت جامد آقای فقیهی اشاره کردند به زمان بندی که خیلی مهم است، در این زمینه هم توضیح می‌فرمایید؟ یک فیلم هم سردار آماده کردند در خصوص هنگامی که زمان پرتاب است. درست است سردار؟
سردار جعفرآبادی: اجازه می‌خواهم این فیلم، چون در رسانه‌ها منتشر شده، بخش عمده‌ای از آن منتشر شده، توضیحی در پرتاب اخیر بدهم که نشان می‌دهد چه اتفاقاتی دارد می‌افتد. اینجا آماده پرتاب است، شما می‌بینید، آقای دکتر فرمودند زیرساخت پرتاب یک کفی است که به راحتی می‌تواند جا به جا شود و از هر جای کشور پرتاب شود در زوایای مختلف. خوشبختانه ما کشور پهناوری داریم و این امکان برای پرتاب در زوایای مختلف و نقاط مختلف را برای ما فراهم می‌کند که بتوانیم منظومه‌های ماهواره‌ای را تشکیل دهیم.

ادامه دارد...

References

1. ^{^}خبرگزاری صدا و سیما، (www.iribnews.ir)

Authors: صاحب‌خبران - جدیدترین و آخرین اخبار ایران و جهان - علمی-فناوری