سرطان در کمین بشر

چاقی در ایران
حدود ۶۰ درصد ایرانی‌ها یا چاق‌ هستند یا اضافه‌وزن دارند. مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درباره چاقی هشدار داد و گفت: فعالیت بدنی کم، اضافه‌وزن، چاقی و رژیم غذایی نامناسب از عوامل خطر در بروز سرطان هستند.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت، بیش از ۵۶ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در ایران دارای شاخص توده بدنی بالای ۳۰ هستند و بنابراین چاق یا دارای اضافه‌وزن محسوب می‌شوند. در این میان ۴.۵ درصد جمعیت کشور دچار چاقی مفرط هستند. ایران در رتبه ششم فهرست کشورهای چاق دنیا قرار دارد؛ آمریکا، عربستان، ترکیه، مصر و لیبی به عنوان رتبه‌های اول تا پنجم کشورهای چاق دنیا هستند و بر اساس آمارهای مرکز مدیریت بیماری‌های غیر واگیر وزارت بهداشت، چاقی از ۲۰ درصد در ۴۰ سال گذشته به ۷۰ درصد افزایش‌یافته و در این میان مسائل ژنتیکی همراه با پدیده‌های محیطی ازجمله سبک زندگی، نوع تغذیه و استرس در این مسئله بسیار مؤثر است.

چاقی و بروز سرطان
مؤسسه ملی سرطان ایالات‌متحده چندی پیش اعلام کرد که چاقی و اضافه‌وزن مشخصاً و به‌وضوح با حداقل ۱۳ نوع سرطان مرتبط است. سرطان‌هایی مثل انواع سرطان پستان به خصوص بعد از یائسگی، سرطان‌های دستگاه گوارش مثل سرطان روده بزرگ و سرطان معده، سرطان رحم، سرطان کبد، سرطان تیروئید، سرطان لوزالمعده، سرطان کلیه، سرطان تخمدان، سرطان کیسه صفرا، سرطان‌های مغز، مری و سرطان مالتیپل میلوما (از شایع‌ترین تومورهای استخوانی).
البته درصد مواردی که به اضافه‌وزن یا چاقی نسبت داده می‌شود، برای انواع مختلف سرطان متفاوت است. مثلاً چاقی تا حدود ۵۴ درصد در ابتلای زنان به سرطان کیسه صفرا نقش دارد و در برخی سرطان‌ها مثل سرطان‌های مرتبط با مری حدود ۴۴ درصد مؤثر است. تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که افزایش وزن و اضافه‌وزن در بزرگ‌سالی خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و سایر سرطان‌های دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد. کارشناسان می‌گویند آمار چاقی در جهان رو به افزایش است و به همین دلیل، درک ارتباط بین چاقی و خطر بیماری‌های طولانی مدت مانند سرطان برای بهبود سلامت عموم مهم است.

عوامل بروز سرطان پستان
دکتر آسیه الفت‌بخش، جراح پستان در این رابطه به همشهری می‌گوید: غیر از ژنتیک، توارث یا سابقه فامیلی و نیز عوامل هورمونی که در ابتلا به سرطان نقش پررنگی دارند، عوامل محیطی هم می‌توانند در ابتلا به بعضی از سرطان‌ها به خصوص سرطان پستان دخیل باشند. چاقی، کم‌تحرکی یا کمبود فعالیت‌های بدنی و استرس شدید، مهم‌ترین عوامل محیطی هستند که ارتباط مستقیمی با بروز سرطانی مثل سرطان پستان دارند.
بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که در زنان یائسه، BMI بالاتر با افزایش متوسط خطر سرطان پستان ارتباط دارد. به‌عنوان‌مثال، افزایش ۵ واحدی BMI با ۱۲ درصد  افزایش خطر همراه است. در میان زنان یائسه کسانی که چاق هستند، ۲۰ تا ۴۰ درصد در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان در مقایسه با زنان با وزن طبیعی هستند. چاقی همچنین یک عامل خطر برای سرطان سینه در مردان است.

اثر چاقی بر ژنتیک
به گفته متخصصان، افراد چاق اغلب دارای التهاب مزمن هستند که با گذشت زمان می‌تواند باعث آسیب DNA شود که منجر به سرطان می‌شود. افرادِ دارای اضافه‌وزن و چاقی، بیشتر از افرادِ با وزن طبیعی دارای شرایط یا اختلالات مرتبط یا ایجادکننده التهاب موضعیِ مزمن هستند و همین، از عوامل خطر برخی سرطان‌ها است.
دکتر احسان شایسته، پزشک عمومی دراین‌باره می‌گوید: چاقی به یک حالت التهاب مزمن در سراسر بدن منجر می‌شود و تولید طبیعی هورمون‌هایی مثل انسولین، تستوسترون و استروژن را مختل می‌کند که همگی از عواملی هستند که می‌توانند به بروز سرطان منجر شوند.

ورزش و کاهش وزن ضد سرطان
به گفته متخصصان، افرادِ با چاقی بیش‌ازاندازه در مقایسه با افرادِ با وزن سالم، ۵ برابر بیشتر احتمال دارد که به سرطان مری مبتلا شوند. این احتمال برای ابتلا به علائم سرطان رحم ۷ برابر بیشتر است. مطالعات جهانی ثابت کرده که از دست دادن وزن و کاهش توده بدنی (BMI) می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را به طرز چشمگیری کاهش دهد.

اهمیت شاخص توده بدنی
شاخص توده بدنی (BMI) مهم‌ترین عامل در تعیین وزن نرمال، اضافه‌وزن و چاقی است. مراکز طبی ویژه شاخص توده بدنی را بررسی و میزان عضلات را سنجش می‌کنند تا طبق آن رژیم غذایی و نوع ورزش‌های روزانه را انجام دهند.
شاخص توده بدنی با تقسیم وزن (به کیلوگرم) بر توان دوم قد (به متر) به دست می‌آید. شاخص توده بدنی کمتر از ۱۸.۵، نشان‌دهنده کم‌وزنی و لاغری غیرطبیعی است. اگر عدد به‌دست‌آمده بین ۱۸.۵ تا ۲۴.۹ باشد، یعنی وزن فرد طبیعی است. عدد بزرگ‌تر و مساوی ۲۵، نشان‌دهنده اضافه‌وزن فرد است. عدد ۳۰ به بالا نشان‌دهنده چاقی است که به ترتیب به چاقی درجه یک (بین ۳۰ تا ۳۴.۹)، چاقی درجه ۲ (بین ۳۵ تا ۳۹.۹) و چاقی درجه ۳ (۴۰ به بالا) تقسیم‌بندی می‌شود.

رشد 5 برابری چاقی در ایران
محمد هاشمی، دبیر اجرایی هشتمین کنگره پیشگیری و درمان چاقی ایران هم از رشد ۵.۵ برابری آمار افراد چاق در کشور طی ۴ دهه گذشته خبر داد و گفت: ۹۰ درصد ایرانی‌ها تحرک کافی ندارند. بیش از ۱۵ درصد کودکان و نوجوانان کشور ما به چاقی مبتلا هستند و این امر ناشی از تغییر سبک زندگی در کشور است که باید موردتوجه قرار گیرد.