شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست و چگونه از آن استفاده کنیم + ویدیو

لایتنینگ در یک کلام: تراکنش‌های سریع و بدون کارمزد در بیت کوین. این روزها بحث بر سر کاربردهای پولی بیت کوین^[1] و توسعه شبکه لایتنینگ بسیار داغ است. اگر شما هم کاربر شبکه بیت کوین هستید و از بیت کوین در معاملات و پرداخت‌های خود استفاده می‌کنید، یا اگر سرمایه‌گذار عادی بیت کوین هستید و در تراکنش‌های خود با مشکلاتی همچون کارمزد بالا و تأخیر زمانی روبه‌رو هستید، بد نیست در این مقاله، با شبکه لایتنینگ بیت کوین و قابلیت‌های آن آشنا شوید.

شاید گمان کنید استفاده از شبکه لایتنینگ و پرداخت با کیف پول‌های لایتنینگ، تنها مختص طرفداران متعصب بیت کوین است که این ارز دیجیتال را به‌عنوان پول پذیرفته‌اند و از آن در پرداخت‌های روزمره خود استفاده می‌کنند؛ نه سرمایه‌گذاران عادی بیت کوین! اما اگر چند مورد از رویداد‌های اخیر دنیای فناوری را مرور کنیم، خواهیم دید که استفاده از بیت کوین به‌عنوان پول، چندان هم دور از ذهن نیست.

دولت السالوادور بیت کوین را در ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) به‌عنوان پول قانونی این کشور به رسمیت شناخته و زمزمه‌های مشابهی هم از دیگر کشور‌های آمریکای لاتین به گوش می‌رسد؛ از سوی دیگر شرکت توییتر در ۲۴ سپتامبر قابلیت پرداخت با بیت کوین را به‌عنوان روشی برای پاداش‌دادن به محتواها و توییت‌های کاربران، به پلتفرم خود اضافه کرده است. ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت تسلا، بعد از همه آن اظهارنظرهای جنجالی وعده داده^[2] که در صورت حل مشکل آلودگی‌های زیست‌محیطی ماینینگ، دوباره امکان خرید تسلا با بیت کوین را فراهم خواهد کرد.

همچنین بسیاری از صرافی‌های معتبر ارزهای دیجیتال، اعلام کرده‌اند که به‌دنبال پیاده‌سازی سرویس‌های لایتنینگ در پلتفرم‌های خود هستند تا امکان واریز و برداشت بیت کوین را برای مشتریان خود تسهیل کنند. جدا از تمامی این اتفاقات، شبکه بیت کوین اکنون در آستانه به‌روزرسانی تاریخی تپروت^[3] (Taproot) است که امکان ایجاد قراردادهای هوشمند مالی بر روی این شبکه را فراهم خواهد کرد.

همه این اخبار و رویدادها، نشان از آن دارند که فناوری لایتنینگ به‌زودی به مؤلفه‌ای اساسی در شبکه بیت کوین تبدیل خواهد شد و در آینده نزدیک، استفاده از آن برای اغلب کاربران شبکه ناگزیر خواهد بود.

در این مقاله قصد داریم ضمن معرفی شبکه لایتنینگ بیت کوین و نحوه کارکرد آن، ساده‌ترین روش‌های ممکن برای استفاده از این فناوری را با هم مرور کرده و با کاربرد‌های واقعی آن بیشتر آشنا شویم. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

مشکل مقیاس‌پذیری، مانعی بر سر راه شبکه بیت کوین

بسیاری بر این باورند که بیت کوین می‌تواند آینده سیستم مالی را به نفع خود تغییر دهد؛ اما در حال حاضر، در دامِ محبوبیت خود گرفتار شده است. حقیقت این است که برای رسیدن به این هدف، مشکلی جدی وجود دارد: طراحی بلاک چین بیت کوین به‌ گونه‌ای است که مقیاس‌پذیری^[4] را فدای امنیت و تمرکززدایی کرده است.

در حال حاضر، شبکه پرداخت ویزا در هر ثانیه ۴,۰۰۰ تراکنش پردازش می‌کند که به‌طور بالقوه می‌تواند تا ۶۵,۰۰۰ تراکنش در ثانیه نیز برسد. اما توان عملیاتی بیت کوین فقط ۷ تراکنش در ثانیه است.  

ساده‌ترین تعریفی که از مقیاس‌پذیری در بلاک چین‌ها می‌توان ارائه داد، به هم نخوردن عملکرد طبیعی شبکه، با افزایش تعداد کاربران و تراکنش‌هاست؛ به‌طوری که تقاضای به وجود آمده قابل مدیریت باشد.

به‌بیان دقیق‌تر، مقیاس‌پذیری اندک به دو مشکل اساسی در شبکه بیت کوین منجر می‌شود: سرعت و هزینه.

همچنین بخوانید: مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟^[5]

مشکل اول: سرعت پایین تراکنش‌ها

بلاک چین از مجموعه‌ای بلاک^[6] تشکیل شده که هر کدام از این بلاک‌ها حاوی گروهی از تراکنش‌ها هستند. بلاک چین بیت کوین طوری طراحی شده است که در هر بلاک، تعداد مشخصی از تراکنش‌ها را جای می‌دهد.

اگر تراکنشی که کاربر انجام می‌دهد در بلاک جاری (که قرار است استخراج شود) قرار نگیرد، وارد صف تراکنش‌های در حال انتظار می‌شود که اصطلاحاً آن را ممپول (MemPool) یا استخر تراکنش‌های در حال انتظار می‌نامیم. سرعت پردازش این تراکنش‌ها، بسته به شلوغی ممپول، ممکن است بین چند دقیقه تا حتی چند روز طول بکشد.

مشکل دوم: هزینه بالای تراکنش‌ها

شبکه بیت کوین و شبکه‌های مشابه دیگر، با پروتکل اجماعی به نام اثبات کار^[7] (proof of work) کار می‌کنند. ماینرها یا همان استخراج‌کنندگان در این اجماع انرژی فراوانی را صرف حل یک پازل یا معمای دشوار می‌کنند. برای جبران هزینه تجهیزات و برقِ مصرفی ماینرها در فرایند رایانش، کارمزد^[8] تراکنش‌ها به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

تا وقتی که سیستم کوچک و تعداد تراکنش‌های نیازمندِ تأیید کم باشد، شبکه به‌خوبی کار می‌کند و هزینه‌های تراکنش‌ها پایین است. اما با رشد شبکه، کارمزد تراکنش‌ها نیز بالا می‌رود؛ چون فضای محدودی در هر بلاک جدید وجود دارد. پس در زمان اوج ترافیک شبکه، تنها تراکنش‌هایی که کارمزد بالاتری پرداخت می‌کنند پردازش می‌شوند.

در اواخر سال ۲۰۱۷ که میلیون‌ها نفر به‌سمت بیت کوین هجوم آوردند و شبکه تلاش می‌کرد با این تعداد تراکنش بالا دست‌وپنجه نرم کند، مشکل مقیاس‌‌پذیری آن به‌ وضوح پدیدار شد. در دسامبر ۲۰۱۷، میانگین هزینه‌ پردازش یک تراکنش در بلاک چین بیت کوین (چه تراکنش ۱ دلاری چه ۱۰۰۰ دلاری)، ۳۷ دلار بود. این مشکل باعث شد که بیت کوین به‌عنوان یک ارز، چندان صرفه اقتصادی نداشته باشد؛ چون در بسیاری از موارد کارمزد تراکنش از خودِ مبلغ تراکنش بیشتر می‌شد.

به‌عنوان مثال، فرض کنید هرروز عادت دارید پیش از رفتن به محل کار، از کافی‌شاپی یک فنجان قهوه بخرید. با استفاده از کارت اعتباری در کسری از ثانیه و با کمترین کارمزد ممکن قهوه‌تان را می‌خرید و از کافی‌شاپ خارج می‌شوید. این در حالی است که اگر قصد داشته باشید بهای همان فنجان قهوه را با بیت کوین پرداخت کنید، احتمالاً مجبور می‌شوید بین ۱۰ دقیقه تا چند ساعت (!) صبر کنید تا تراکنش شما انجام شود. علاوه بر این، احتمالاً چند برابر بهای قهوه باید کارمزد تراکنش پرداخت کنید. حقیقت این است که هیچ فروشنده‌ای منتظر این نمی‌ماند که شبکه بلاک چین او را معطل پرداخت پول یک فنجان قهوه کند.

یکی از راه‌حل‌های ارائه‌شده برای رفع مشکل مقیاس‌پذیری بیت کوین، شبکه لایتنینگ (Lightning Network) است. لایتنینگ در زبان انگلیسی به‌معنی رعدوبرق یا آذرخش است، که به‌عنوان استعاره‌ای از سرعت به کار می‌رود. اما آیا این راهکار برای رفع مشکلات شبکه بیت کوین کافی است؟ در ادامه این مقاله به‌دنبال پاسخ به این سؤال هستیم.

همچنین بخوانید: شبکه لایتنینگ؛ تحول بیت کوین از طلا به پول^[9]

شبکه لایتنینگ چیست؟

شبکه لایتنینگ یک راه‌حل لایه دوم (Second Layer) یا برون‌زنجیره‌ای (Off-Chain) روی بلاک چین اصلی بیت کوین است که به کاربران اجازه می‌دهد بدون کارمزد یا تأخیر برای یکدیگر بیت کوین بفرستند.

شبکه لایتنینگ، کانال‌های پرداختی روی شبکه اصلی ایجاد می‌کند که می‌توانند مثل یک پل دوطبقه بخشی از ترافیک شبکه اصلی را بپذیرند. به این وسیله، بلاک چین بیت کوین توانایی بیشتری برای پردازش تراکنش‌ها و شانس بیشتری برای پذیرش از سوی صاحبان کسب‌وکار به‌عنوان یک سیستم پرداخت خواهد داشت.

ایده اصلی شبکه لایتنینگ این است که تراکنش‌های خُرد (micropayment) روی بلاک چین اصلی ثبت نشوند تا از بار ترافیک تراکنش‌ها کاسته شود و فضا برای تراکنش‌های بیشتر و مقیاس‌پذیری بهتر مهیا شود.

کاربران لایتنینگ با ایجاد «کانال پرداختی» بین یکدیگر و واردکردن مقدار مشخصی بیت کوین به کانال‌ها، می‌توانند هر تعداد تراکنش که مایل باشند به‌صورت دو نفره (P2P)، سریع و بسیار ارزان انجام دهند و دیگر برای پرداخت‌های روزمره مثل خرید قهوه‌ با بیت کوین، نیازی نیست که مدت طولانی را برای تأیید تراکنش منتظر بمانند.

این شبکه شباهت‌هایی به سیستم تسویه فعلی مورداستفاده‌ در شبکه‌های پرداخت سنتی مانند ویزا (Visa) و مسترکارت (MasterCard) دارد. وقتی پرداختی را از طریق لایتنینگ انجام می‌دهید، بلافاصله تسویه نمی‌شود. در عوض، وجوه خریدار (فرستنده) و درخواست فروشنده (گیرنده) به‌سرعت تأیید می‌شود و چراغ انجام تراکنش سبز خواهد شد.

تراکنش‌های لایتنینگ بسته به نحوه توافق طرفین، ممکن است چند روز یا چند هفته بعد تسویه شوند. شبکه‌ای از گره‌ها (نودها^[10]) مسئولیت اداره‌ شبکه لایتنینگ را به‌عهده دارند که پرداخت را اعتبارسنجی می‌کنند.

تاریخچه شبکه لایتنینگ

شبکه لایتنینگ ریشه در تفکرات ساتوشی ناکاموتو^[11]، خالق بیت کوین دارد؛ این ایده به زمانی برمی‌گردد که از «کانال‌های پرداختی» برای مبادله بیت کوین بین ۲ فرد صحبت می‌شد، به طوری که دیگر نیاز نبود هیچکس از این مبادله اطلاع پیدا کند یا تراکنش توسط دیگران تأیید شود. اما جوزف پون (Joseph Poon) و تادئوس درایا (Thaddeus Dryja) با انتشار یک وایت‌پیپر^[12] در تاریخ ۱۴ ژانویه ۲۰۱۶، به ایده لایتنینگ رسمیت بخشیدند.

نویسندگان این وایت‌پیپر ادعا کردند که به‌جای تغییر خودِ شبکه‌ بیت کوین برای تراکنش‌های بیشتر، شبکه‌ای از کانال‌های ریزپرداخت می‌تواند مشکل مقیاس‌پذیری بلاک چین بیت کوین را حل کند. این ایده، دقیقاً نقطه مقابل ایده‌ افزایش سایز بلاک‌ بود که به هاردفورک^[13] بیت کوین کش انجامید.

لایتنینگ لبز^[14] (Lightening Labs)، یک آزمایشگاه مهندسی بلاک چین است که در کنار افراد و شرکت‌های دیگر ازجمله ACINQ ^[15]و بلاک‌استریم (Blockstream) به اجرای نسخه‌ بتای شبکه لایتنینگ در ماه مارس ۲۰۱۸ کمک کردند. تأمین مالی پروژه لایتنینگ با سرمایه‌گذاری کشت ایده (Seed Funding) به مبلغ ۲.۵ میلیون دلار انجام شد که جک دورسی، مدیرعامل توییتر هم در آن مشارکت داشت.

مزایا و محدودیت‌های لایتنینگ

مزایای لایتنینگ:

• لایتنینگ از راهکار برون‌زنجیره‌ای برای حل مشکل مقیاس‌پذیری استفاده می‌کند. در صورت موفقیت این شبکه، احتمالاً از ترافیک تراکنش‌های شبکه بیت کوین کاسته می‌شود.
• لایتنینگ به وسیله کانال‌های پرداختی دوطرفه، امکان ارسال و دریافت (تقریباً) آنی را فراهم می‌کند.
• شبکه لایتنینگ به‌دلیل کاهش هزینه تراکنش‌ها، برای پرداخت‌های خرد مناسب است.

محدودیت‌های لایتنینگ:

• برخلاف تراکنش‌های درون‌زنجیره‌ای، در صورتی که دریافت‌کننده آفلاین باشد نمی‌تواند مبلغ را دریافت کند.
• اعضای شبکه باید به طور مداوم بلاک چین بیت کوین را رصد کنند تا از خطر به سرقت رفتن بیت کوین‌های کانال‌های پرداختی در امان بمانند. البته این کار را برخی سرورها هم می‌توانند انجام دهند.
• شبکه لایتنینگ هنوز برای مبالغ بالا مناسب نیست. از آنجا که این شبکه از کانال‌های پرداختی بین افراد ساخته شده است، امکان انتقال از طریق واسطه‌ها در صورتی که پول کافی در کانالشان نداشته باشند، وجود ندارد.
• بازکردن و بستن کانال‌های پرداختی، نیازمند تراکنش‌های درون‌زنجیره‌ای است که برای تأیید در شبکه، به کارمزد و زمان بیشتری احتیاج دارند.
• لایتنینگ و نحوه استفاده از آن، هنوز هم برای برخی از کاربران تازه‌وارد بیت کوین، گنگ و پیچیده است.

شبکه لایتنینگ چگونه کار می‌کند؟

شبکه لایتنینگ با دور زدن بلاک چین اصلی بیت کوین، تراکنش‌ها را سریع‌تر و هزینه آن‌ها را کم می‌کند. لایتنینگ شبکه‌ غیرساختارمندی است که پیرامون شبکه اصلی بیت کوین ساخته شده است.

اساس کار شبکه لایتنینگ، استفاده از «کانال‌های پرداختی دوطرفه» است. کانال‌های پرداختی همان «کیف پول‌های چندامضایی» با قابلیت‌های بهبود یافته هستند. به همین خاطر زمان لازم برای انجام مبادله در شبکه لایتنینگ به اندازه ارتباط دو کیف پول با یکدیگر طول می‌کشد، نه بیشتر!

برای شروع استفاده از شبکه لایتنینگ، باید مقداری بیت کوین در یک کانال پرداخت واریز و قفل شود. سپس تا وقتی که کانال بسته می‌شود، می‌توان بیت کوین‌ها را به‌صورت برون‌زنجیره‌ای در شبکه لایتنینگ خرج کرد.

شاید عبارت «برون‌‌زنجیره‌ای» در ابتدا گیج‌کننده به نظر برسد و فکر کنید که بیت کوین‌های شما از شبکه بلاک چین خارج شده و به فضای دیگری منتقل می‌شوند؛ اما در واقع این‌گونه نیست و بیت کوین‌های شما تا زمانی که کانال به صورت باز باقی بماند، در یک آدرس چندامضایی که در بلاک چین ثبت شده قرار خواهند داشت.

زمانی که دو کاربر بخواهند به مبادلات بین خود خاتمه دهند با بستن کانال، تراکنشی را به بلاک چین ارسال می‌کنند و آخرین وضعیت موجودی هر یک در بلاک چین ثبت می‌شود. البته تراکنش دیگری هم در زمان ایجاد کانال بین دو کاربر، بر روی بلاک چین ثبت می‌شود که در آن مقدار واریزشده از سوی هر نفر در کانال مشخص می‌شود.

به‌بیان ساده‌تر لایتنینگ مانند این است که شما و دوستتان حساب‌‌ و کتاب بین خودتان را روی کاغذی می‌نویسید و در دوره‌های زمانی خاصی که برای تسویه حساب در نظر گرفته‌اید (مثلاً اول هر ماه)، با جمع و تفریق هزینه‌های صرف‌شده توسط هر طرف، مبلغ مشخصی را یا شما به دوستتان پرداخت می‌کنید یا او به شما پرداخت می‌کند.

اما این مبادلات همیشه بین شما و دوستتان (که به او اعتماد دارید) نیست. احتمالاً در بسیاری از موارد قصد مبادله با یک فرد غریبه را داشته باشید؛ در این مورد چگونه باید به او اعتماد^[16] کرد؟

پاسخ این است که زمان ایجاد کانال، هریک از شما سپرده‌ مشخصی که تقریباً مانند یک وثیقه عمل می‌کند را در کانال قرار می‌دهید. این سپرده باید مساوی یا بیشتر از مقداری که منتقل می‌شود باشد.

از سوی دیگر، گره‌ها یا نودهایی که پرداخت‌ها را هدایت می‌کنند مسئولیت اداره شبکه را بر عهده دارند. نودها نیز به‌دست افراد عادی یا شرکت‌ها اداره می‌شوند. همین مورد باعث تضمین تمرکززدایی شبکه لایتنینگ می‌شود.

تراکنش‌های لایتنینگ چگونه انجام می‌شوند؟ توضیح به‌زبان ساده

برای اینکه بهتر با شیوه انجام تراکنش‌ها در شبکه لایتنینگ آشنا شویم، می‌توانیم با مثال کافی‌شاپ ادامه دهیم. در این مثال، شما می‌توانید یک کانال پرداخت لایتنینگ بین کیف پول خودتان و کیف پول صاحب کافی‌شاپ ایجاد کنید و هرروز بدون اینکه حتی یک ساتوشی کارمزد بپردازید، پرداخت‌های خُرد انجام دهید.

در این حالت، شما و فروشنده تصمیم می‌گیرید که یک کانال پرداخت لایتنینگ ایجاد کنید. شرط اولیه برای این منظور، دسترسی هر دو طرف به کیف پولی است که از شبکه لایتنینگ پشتیبانی می‌کند.

اولین و مهم‌ترین شرط دسترسی به شبکه لایتنینگ برای تمام طرفین درگیر در تراکنش‌های لایتنینگ، داشتن کیف پولی است که از این شبکه پشتیبانی کند.

سپس، هر دو طرف (شما و فروشنده) باید به‌وسیله کلیدهای عمومی خود یک آدرس چندامضایی (multi-sig) ایجاد کنید؛ آدرس «چندامضایی» آدرسی است که برای خرج بیت کوین‌های موجود در آن، باید هم شما و هم فروشنده آن را امضاء و تأیید کرده باشید. با واریز بیت کوین به این آدرس، می‌توانید تراکنش‌های خود را در شبکه لایتنینگ ادامه دهید.

به‌هنگام ایجاد کانال پرداخت، گزارشی ایجاد می‌شود که موجودی کلی کیف پول‌های متصل به کانال و همچنین، موجودی هر یک از طرفین را مشخص می‌کند. هنگامی که یک کانال پرداخت لایتنینگ ایجاد می‌کنید، تنها تراکنش‌هایی که روی بلاک چین اصلی بیت کوین ثبت می‌شوند، تراکنش اولیه (funding transaction) و تراکنش نهایی (closing transaction) هستند.

پس از انجام اولین تراکنشی که به کارمزد و زمان معمول پردازش روی شبکه بیت کوین احتیاج دارد، شما و فروشنده می‌توانید تراکنش‌های متعددی به‌صورت خصوصی، در کسری از ثانیه و با کارمزد تقریباً صفر انجام دهید.

فروشنده (یا دریافت‌کننده تراکنش) با استفاده از کیف پول خود یک صورت‌حساب (Invoice) ایجاد می‌کند. این صورت‌حساب رشته‌ای طولانی از اعداد و حروف است (که معمولاً به‌صورت کد QR نشان داده می‌شود). فرد پرداخت‌کننده باید این صورت‌حساب را با کیف پول لایتنینگ خود اسکن کرده و (با ارائه امضای دیجیتال) پرداخت را تایید کند.

در مثال کافی‌شاپ، فرض کنید که شما ۸۰,۰۰۰ ساتوشی در کانال واریز کرده‌اید و بهای هر فنجان قهوه هم ۱۲,۰۰۰ ساتوشی است. در این حالت با خرید اولین فنجان قهوه خود، هم شما و هم فروشنده تأیید می‌کنید که موجودی شما در کانال ۶۸,۰۰۰ ساتوشی و موجودی فروشنده ۱۲,۰۰۰ ساتوشی شود. وقتی تراکنشی انجام شد، تأییدیه‌ای در شبکه به فرد درخواست‌کننده (فروشنده) ارسال می‌شود.

به همین ترتیب، می‌توانید تراکنش‌های متعددی در کانال انجام دهید تا زمانی که هر دو طرف تصمیم بگیرید کانال را ببندید و موجودی‌های جدید را روی بلاک چین اصلی ثبت کنید. اما هیچ‌یک از این موارد بدون دسترسی به کیف پولی که از شبکه لایتنینگ پشتیبانی کند، امکان‌پذیر نیست.

نکته: ساتوشی کوچک‌ترین واحد بیت کوین است؛ هر یک بیت کوین معادل با ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ساتوشی است. از آنجا که هدف اصلی شبکه لایتنینگ بهبود پرداخت‌های خُرد در شبکه است، اکثر کیف پول‌ها از واحد ساتوشی برای نشان دادن موجودی و مبلغ تراکنش استفاده می‌کنند.

بررسی فنی تراکنش‌های لایتنینگ

در توضیح فنی نحوه انجام تراکنش‌ها در لایتنینگ، مجموعه سه بخشی اینفوگرافیک «شبکه لایتنینگ (Lightning Network) چگونه کار می‌کند؟»^[17] تهیه شده است. اما در ادامه نیز به اختصار به جزئیات فنی این شبکه می‌پردازیم.

برای توضیح بهتر از مثال سینا و شبنم که می‌خواهند تراکنشی در شبکه لایتنینگ انجام دهند، استفاده می‌کنیم.

سینا و شبنم به همدیگر اعتماد ندارند و قرار است که شبنم ۰.۲ بیت کوین به سینا بفرستد. این دو نفر در آینده قرار است تراکنش‌های زیادی با یکدیگر داشته باشند و به همین خاطر کانال پرداختی ایجاد می‌کنند که هر کدام از آن‌ها ۱ بیت کوین در این کانال به عنوان سپرده قرار می‌دهد.

هر کدام از آن‌ها ۱ بیت کوین به آدرس چندامضایی در بلاک چین اصلی می‌فرستد. به این ترتیب با تأیید اولین تراکنش توسط ماینرها در لایه اول (بلاک چین بیت کوین)، کانال پرداختی ساخته می‌شود.

آدرس چند امضایی این قابلیت را دارد که برای انجام تراکنش به کلید خصوصی هر دونفر نیاز باشد. همین اتفاق در زمان بستن کانال و اعلام موجودی نهایی توسط سینا و شبنم هم انجام می‌شود.

اما اگر یک کانال مستقیم بین فرستنده و گیرنده وجود نداشته باشد چه؟ در این صورت شبکه کوتاه‌ترین مسیر بین آنها را از طریق دیگر افراد در شبکه پیدا می‌کند.

برای مثال اگر شبنم بخواهد به فاطمه بیت کوین بفرستد، این کار را به واسطه کانال‌هایی که از قبل وجود دارد می‌تواند انجام دهد. کانال پرداختی شبنم با سینا، سینا با سارا و سارا با فاطمه اجازه این کار را خواهد داد. اما به دلیل اینکه ماهیت روابط در شبکه بر پایه قراردادهای هوشمند است، شبنم نیاز ندارد که به سینا و سارا (به عنوان واسطه‌ها) اطمینان کند.

سارا و سینا «نودهای لایتنینگ» هستند. این نودها باید همیشه آنلاین باشند تا بتوان از آن‌ها به عنوان واسط در شبکه لایتنینگ استفاده کرد. در تصویر بالا، محمد نود آفلاین شبکه است؛ به همین دلیل شبکه به‌جای سینا و محمد، مسیر دیگری شامل سینا و سارا را برای ارسال تراکنش به فاطمه انتخاب می‌کند.

در مثال قبلی، سینا نمی‌تواند بیت کوین‌های شبنم را بدزدد؛ چرا که طبق عملکرد قراردادهای هوشمند باید ابتدا مبلغ را به سارا بفرستد تا بتواند از شبنم بیت کوین بگیرد.

اما با مشکل نودهای نامطمئن چه می‌توان کرد؟ در صورتی که یکی از نودها وسط کار آفلاین شوند چه اتفاقی می‌افتد؟

لایتنینگ یک سازوکار درونی مبتنی بر قراردادهای هوشمند به نام HTLC یا «قراردادهای زمان‌دار هش‌شده» دارد که به کاربران اجازه می‌دهد به صورت یک‌طرفه بتوانند کانال پرداختی را ببندند.

به این ترتیب، قراردادها دارای ارزش زمانی هستند و به همین دلیل اگر نود‌ سینا یا سارا آفلاین شود، شبنم همیشه می‌تواند بیت کوین‌هایش را پس از گذشت یک بازه زمانی پس بگیرد.

تاریخچه تراکنش‌های انجام شده بین شبنم و فاطمه که با نام «وضعیت‌های تراکنش‌ها» از آن‌ها یاد می‌شود، به‌صورت خودکار توسط نرم‌افزار لایتنینگ حذف می‌شوند. اگر شبنم با دستکاری نرم‌افزار جلوی این کار را بگیرد و قصد ارسال یک «وضعیت قدیمی» به بلاک چین را داشته باشد که در آن حالت بیت کوین‌هایی که ارسال کرده را هنوز در اختیار دارد، نرم‌افزار فاطمه یا سرورهای طراحی شده دیگر جلوی این کار را می‌گیرند.

آن‌ها با رصد همیشگی تراکنش‌های ارسالی به بلاک چین، اگر تراکنش تقلبی شبنم را پیدا کنند، در این صورت تمامی بیت کوین‌های شبنم را در کانال توقیف کرده و به فاطمه می‌دهند. این مجازات، انگیزه تقلب کردن را از شبنم می‌گیرد.

چگونه از شبکه لایتنینگ بیت کوین استفاده کنیم؟

اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که چیزی به نام آدرس کیف پول در شبکه لایتنینگ وجود ندارد. از آنجا که لایتنینگ با هدف تسهیل پرداخت در شبکه بیت کوین طراحی شده، کاربران در لایتنینگ با صورت‌حساب یا اینوُیس (Invoice) سروکار دارند.

صورت‌حساب لایتنینگ حاوی تمامی اطلاعات موردنیاز برای ایجاد یک تراکنش توسط کاربر است. این اطلاعات شامل مقدار انتقال یافته (برحسب ساتوشی)، زمان منقضی‌‌شدن صورت‌حساب، زمان ایجاد صورت‌حساب، کلید عمومی دریافت‌کننده تراکنش لایتنینگ و برخی داده‌های دیگر است.

به دو روش می‌توان به شبکه لایتنینگ متصل شد و از آن استفاده کرد؛ راه‌اندازی نود لایتنینگ یا نصب کیف پول‌های لایتنینگ.

راه‌اندازی نود لایتنینگ بیت کوین

همان طور که گفته شد لایتنینگ راهکار لایه دومی بر پایه بلاک چین بیت کوین است. به همین خاطر برای راه‌اندازی نود لایتنینگ باید ابتدا فول نود بیت کوین^[18] شوید. اما راه‌اندازی نود لایتنینگ حتی برای افراد فنی هم می‌تواند کار سختی باشد.

در حال حاضر سه پیاده‌سازی مختلف Lnd از لایتنینگ لبز، C-lightning از المنت پراجکت و ایکلِر (Éclair) از ACINQ برای شبکه لایتنینگ ارائه شده است. در میان ۳ نرم‌افزار مختلفی که این سه شرکت ارائه داده‌اند، ایکلر به دلیل رابط گرافیکی مناسبی که دارد، برای کاربران عادی مناسب‌ترین گزینه محسوب می‌شود.

با استفاده از اپلیکیشن اندرویدی ایکلر می‌توانید گوشی موبایل خود را با فول نودی که بر روی رایانه شخصی یا رزبری‌ پای (Raspberry Pi) اجرا کرده‌اید همگام‌سازی کرده و هر زمان که بخواهید، از طریق گوشی خود یک کانال لایتنینگ ایجاد کنید و ساتوشی‌های خود را از طریق آن منتقل کنید.

در حالت کلی برای استفاده از شبکه لایتنینگ، هیچ نیازی به راه‌اندازی نود لایتنینگ نیست. شما می‌توانید کیف پول‌های موبایلی لایتنینگ را دانلود کرده و برای ارسال و دریافت تراکنش‌های لایتنینگ از کانال‌های پیش‌ساخته موجود استفاده کنید.

کیف پول‌های لایتنینگ بیت کوین

در جدول زیر، ۵ مورد از بهترین کیف پول‌های لایتنینگ را معرفی کرده و مشخصات و قابلیت‌های مختلف آنها را با یکدیگر مقایسه کرده‌ایم. تمامی کیف پول‌های معرفی‌شده، از نوع کیف پول‌های موبایلی بوده و برای کاربران سیستم‌عامل‌های اندروید و iOS، قابل‌استفاده هستند.

اگر امنیت و رابط کاربری ساده، ملاک‌های انتخاب شماست، کیف پول فینیکس^[19]، یکی از بهترین انتخاب‌های موجود در میان کیف پول‌های لایتنینگ بیت کوین به شمار می‌رود. فینیکس دومین محصول شرکت اِیسینک (ACINQ) است که از سال ۲۰۱۹ کار خود را با نسخه اندروید آغاز کرده و اخیراً نسخه iOS را هم ارائه داده است.

پیش از فینیکس، این شرکت کیف پول اندرویدی و غیرامانی ایکلِر (Eclair) را در سال ۲۰۱۷ عرضه کرد که اولین کیف پول‌ شبکه لایتنینگ به شمار می‌رود و هنوز طرفداران خاص خود را دارد. گفتنی است کیف پول ایکلر فعلاً فقط برای نسخه اندروید قابل‌دسترس است.

فینیکس کیف پولی متن‌باز و غیرامانی است و کلیدهای خصوصی شما را در قالب یک عبارت بازیابی ۱۲ کلمه‌ای در اختیارتان قرار می‌دهد. همچنین، فینیکس از سرویس Tor پشتیبانی می‌کند که می‌تواند حریم خصوصی شما را به‌هنگام کار با کیف پول ارتقا دهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره کیف پول‌های لایتنینگ، مقاله «بهترین کیف پول‌های لایتنینگ بیت کوین در سال ۲۰۲۱^[20]» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

وضعیت فعلی و آینده شبکه لایتنینگ بیت کوین

شاید این سؤال را مطرح کنید که با وجود همه قابلیت‌های لایتنینگ و توسعه زیرساخت‌های آن، پس چرا همه مردم از شبکه لایتنینگ استفاده نمی‌کنند؟ در ادامه سعی می‌کنیم به این سؤال پاسخ دهیم.

وضعیت فعلی شبکه لایتنینگ

فهم چیزی که از هزاران بخش کوچک و میلیون‌ها کانال ارتباطی تشکیل شده، کار آسانی نیست. مثل این می‌ماند که بخواهید همه سیگنال‌های مغزی و نورون‌‌ها و سیناپس‌های عصبی خود را به تصویر بکشید. برای ساده‌تر کردن فهم این حجم عظیم، از نمودارهای تصویری استفاده کرده‌ایم. شبکه لایتنینگ در حال حاضر چیزی شبیه به تصویر زیر است.

یکی از منابع اطلاعاتی قوی برای شبکه لایتنینگ، موتور جستجو و تحلیل ۱ML^[21] است. این موتور داده‌هایی درباره فروشگاه‌های پذیرنده پرداخت‌های لایتنینگ و اطلاعاتی درباره نودهای شبکه ارائه می‌کند. علاوه بر این، تصاویر شگفت‌انگیزی درباره شبکه لایتنینگ هم دارد که تمام گره‌ها و نحوه اتصال آن‌ها به یکدیگر را نشان می‌دهد.

اگر به این موضوع علاقه‌مندید می‌توانید در این نقشه^[22] موقعیت جغرافیایی گره‌های شبکه لایتنینگ و نحوه اتصالشان را ببینید. می‌بینید که در چند نقطه تمرکز بیشتری وجود دارد و در مناطق دوردست‌تر هم نقاط پراکنده‌ای وجود دارند. با گذر زمان این نقشه متراکم‌تر خواهد شد.

شبکه لایتنینگ در حال حاضر با مشکلاتی روبه‌رو است که هرگونه سیستم پرداختی جدیدی، در تلاش‌های اولیه خود برای رشد، با آنها مواجه می‌شود: قابلیت استفاده و اثر شبکه‌ای.

در حال حاضر، قابلیت استفاده از کیف پول‌های لایتنینگ، به‌طرز چشمگیری بهبود یافته است. فرایند بازکردن کانال‌ها، ارسال وجوه و درخواست پرداخت، بسیار هموارتر از گذشته شده است. کیف پول‌هایی که در قسمت قبل بیان کردیم، از جمله بهترین اپلیکیشن‌های لایتنینگ هستند که شاید بخواهید آنها را یک‌بار بررسی کنید.

علاوه بر موضوع قابلیت استفاده، باید نیم‌نگاهی هم به میزان پذیرش لایتنینگ در دنیای واقعی داشته باشیم. هرچقدر که خدمات‌دهندگان و فروشندگان بیشتری از شبکه لایتنینگ پشتیبانی کنند، انگیزه کاربران برای پذیرش و استفاده از این فناوری بیشتر خواهد شد. این وضعیت آشنا، همان چیزی است که به‌عنوان «اثر شبکه‌ای (Network Effect)^[23]» می‌شناسیم. افزایش تعداد کاربران جدید به‌معنی استفاده بیشتر برای کاربران فعلی است.

دوره ابتدایی رشد شبکه، درواقع سخت‌ترین قسمت ماجراست. حتی من و شمایی که این مقاله را می‌خوانیم هم اگر بدانیم که هنوز هیچ فروشنده‌ای از پرداخت لایتنینگ پشتیبانی نمی‌کند، حاضر نیستیم یک کیف پول لایتنینگ را دانلود کنیم و مبلغی را در آن واریز کنیم. از سوی دیگر، اگر کاربران زیادی از شبکه لایتنینگ استفاده نکنند، فروشندگان هم تمایلی به ارائه خدمات پرداخت لایتنینگ نخواهند داشت.

البته جای نگرانی نیست؛ خودروهای اولیه و سرویس‌های ایمیل هم در ابتدا با همین چالش روبه‌رو بودند؛ اما زمانی که ابزار‌ها قوی باشند، مردم بالاخره دلیلی برای استفاده از آن خواهند یافت. سؤال اینجاست که آیا این ابزارها به اندازه کافی قوی هستند؟

در زمان نگارش این مقاله (سپتامبر ۲۰۲۱) تقریباً ۲۷٬۰۰۰ نود، بیش از ۷۴٬۰۰۰ کانال و در حدود ۲٬۹۰۰ بیت کوین (معادل بیش از ۱۴۰ میلیون دلار با قیمت فعلی بیت کوین) نقدینگی قفل‌شده در شبکه لایتنینگ وجود دارد. اگرچه ممکن است این اعداد در مقایسه با شبکه متمرکزی مثل ویزا (Visa) کوچک به نظر برسند، اما آنچه که مهم است میزان و سرعت رشد است.

به‌عنوان مثال ویزا، شبکه سنتی پرداخت با کارت‌های اعتباری، روزانه ۱۵۰ میلیون تراکنش را پردازش می‌کند. برای آنکه آن را با ظرفیت ۴ تا ۷ تراکنش بر ثانیه بیت کوین مقایسه کنیم، می‌شود این‌طور گفت که ویزا در هر ثانیه ۲۴٬۰۰۰ تراکنش را پردازش می‌کند. از لحاظ تئوری، شبکه لایتنینگ می‌تواند هزاران یا صدها هزار تراکنش را به‌صورت آنی پردازش کرده و از این طریق، شبکه بیت کوین را برای تراکنش‌های خُرد آماده کند.

تعداد نودهای شبکه لایتنینگ در ۱۲ ماه گذشته بیش از ۲۱۰٪ افزایش یافته است که تقریباً ۸ برابر نرخ رشد سال‌های قبل است. در سال ۲۰۱۸ فقط ۱۰٬۰۰۰ کانال وجود داشت که این به معنی رشد ۷ برابری تعداد کانال‌ها، در کمتر از ۳ سال است. اثر شبکه‌ای اکنون در حال شکل‌گیری است.

آینده شبکه لایتنینگ

اگرچه امروزه لایتنینگ این قدرت را دارد که بیت کوین را به‌عنوان یک ابزار مبادله واقعی به دنیا معرفی کند، اما فعلاً آرام و بی‌سر‌وصدا به رشد خود ادامه می‌دهد. افراد فعال در جامعه بیت کوین، اغلب توجه زیادی به پیشرفت این شبکه و میزان پذیرش آن در میان مردم دارند. اما در خارج از این جامعه کوچک، افراد خیلی کمی از پیشرفت‌های مداوم لایتنینگ و تعداد کانال‌ها و کاربران آن آگاه هستند. البته از ژوئن امسال (۲۰۲۱) که دولت السالوادور بیت کوین را به‌عنوان پول رسمی کشور پذیرفت، اوضاع کمی به نفع لایتنینگ تغییر کرد.

اقتصاد السالوادور، تا پیش از این وابستگی زیادی به مهاجران این کشور داشت؛ افرادی که در ایالات متحده کار می‌کنند و بخشی از درآمد خود را به‌شکل دلار و از طریق حواله‌های بانکی، با صرف زمان و هزینه زیاد، به السالوادور می‌فرستند. اما اکنون السالوادور با استفاده از اپلیکیشن Strike، می‌تواند به بزرگ‌ترین پایگاه کاربری شبکه لایتنینگ تبدیل شود.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که ۲۵ درصد از جمعیت ۴.۵ میلیون نفری بزرگسال این کشور، اکنون از کیف پول‌های لایتنینگ استفاده می‌کنند. این روند ممکن است سایر کشور‌های مشابه السالوادور را هم که اقتصادشان وابسته به حواله‌های بانکی بین‌المللی است ترغیب به پذیرش لایتنینگ کند.

علاوه بر این، افزودن سرویس پاداش‌دهی با بیت کوین در توییتر (که از شبکه لایتنینگ و پلتفرم Strike استفاده می‌کند)، نقطه عطف بزرگ دیگری در مسیر لایتنینگ است؛ چراکه به ۲۰۰ میلیون کاربر توییتر اجازه می‌دهد با استفاده از تراکنش‌های خرد بیت کوین، به محتوا‌های محبوبشان انعام دهند.

در کنار این رویداد‌های بزرگ، گام‌های مهمی هم در توسعه زیرساخت لایتنینگ در حال انجام است. گسترش شبکه لایتنینگ از بیت کوین هم فراتر رفته؛ بلاک‌استریم در حال پیاده کردن نسخه شبکه لایتنینگ مخصوص خود به‌نام c-Lightening است که با زبان برنامه‌نویسی C ساخته شده است. ارز دیجیتال لایت کوین هم شبکه لایتنینگ مخصوص خود که در مقایسه با لایتنینگ بیت کوین کوچک‌تر است را توسعه داده و به‌آرامی در حال رشد است.

سخن پایانی

بعد از همه این توصیفات، چیزی که بیشتر از همه اهمیت دارد، باور مردم نسبت به نقش بیت کوین در شبکه است.

الیزابت استارک (Elizabeth Stark)، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار لایتنینگ لبز (Lightning Labs)، معتقد است که اگر ذهنیت غالب در میان کاربران بیت کوین به سمت قیمت^[24] آن سنگینی کند، مردم بیت کوین را بیشتر به چشم یک «دارایی» نگاه می‌کنند؛ اما این در حالی است که بیت کوین به‌عنوان یک «شبکه پولی» هم بسیار قدرتمند است. هر دوی این ویژگی‌ها شانه‌به‌شانه حرکت می‌کنند.

استارک به قانون متاکالف (Metacalf Law) اشاره می‌کند که به موجب آن، «ارزش یک شبکه ارتباطی با مجذور تعداد کاربران متصل به آن نسبت مستقیم دارد»؛ یعنی هر کاربر جدیدی که به شبکه وصل می‌شود، ارزش شبکه به‌صورت تصاعدی افزایش پیدا خواهد کرد. استارک می‌گوید:

نیازی نیست که همیشه بیت کوین را یک «واحد محاسبه^[25]» در نظر بگیریم. بیت کوین را می‌توان لایه‌ای شفاف و روشی مناسب برای انتقال پول دانست.

نظر شما درباره شبکه لایتنینگ بیت کوین و کاربرد آن در دنیای واقعی چیست؟ آیا تجربه استفاده از آن را داشته‌اید؟ آیا زمینه را برای پذیرش این فناوری آماده می‌بینید؟ دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.

References

1. ^{^}بیت کوین چیست؟ هر آنچه این روزها باید درباره بیت کوین بدانید | ارزدیجیتال (arzdigital.com)
2. ^{^}ایلان ماسک: با بهبود زیست‌محیطی استخراج بیت کوین، تسلا دوباره بیت کوین را می‌پذیرد (arzdigital.com)
3. ^{^}تپروت چیست؟ هر آنچه سرمایه‌گذاران باید درباره ارتقای تپروت بیت کوین بدانند - تپروت چیست؟ (arzdigital.com)
4. ^{^}مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟ (arzdigital.com)
5. ^{^}مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟ (arzdigital.com)
6. ^{^}بلاک در بلاک چین بیت کوین چیست و در داخل آن چه چیزی وجود دارد؟ (arzdigital.com)
7. ^{^}استخراج مبتنی بر اثبات کار (proof-of-work) (arzdigital.com)
8. ^{^}کارمزد بیت کوین و مسئله تأیید تراکنش‌ها؛ هر آنچه که باید بدانید (arzdigital.com)
9. ^{^}شبکه لایتنینگ؛ تحول بیت کوین از طلا به پول (arzdigital.com)
10. ^{^}فول نود (Full Node) چیست؟ (arzdigital.com)
11. ^{^}ساتوشی ناکاموتو کیست؟ (arzdigital.com)
12. ^{^}وایت پیپر (White paper) چیست و چگونه آن را مطالعه کنیم؟ (arzdigital.com)
13. ^{^}فورک چیست ؟ هاردفورک (hardfork)، سافت فورک (softfork) و تاثیر آن‌ها بر قیمت چیست؟ (arzdigital.com)
14. ^{^}لایتنینگ لبز (lightning.engineering)
15. ^{^}ACINQ (acinq.co)
16. ^{^}مفهوم کلمه «اعتماد» در بلاک چین (arzdigital.com)
17. ^{^}اینفوگرافیک لایتنینگ (arzdigital.com)
18. ^{^}آموزش کامل نصب و اجرای فول نود بیت کوین (arzdigital.com)
19. ^{^}کیف پول فینیکس (phoenix.acinq.co)
20. ^{^}بهترین کیف پول‌های لایتنینگ بیت کوین در سال ۲۰۲۱ (arzdigital.com)
21. ^{^}۱ML (1ml.com)
22. ^{^}نقشه (blockchaincaffe.org)
23. ^{^}اثر شبکه‌ای (Network Effect) چیست؟ (arzdigital.com)
24. ^{^}قیمت لحظه ای و نمودار تکنیکال و فاندامنتال بیت کوین (arzdigital.com)
25. ^{^}واحد محاسبه (fa.wikipedia.org)